Kuelewa Kujiua

Kujiua ni kitendo cha kukusudia kumaliza maisha ya mtu binafsi. Ni hali tata na yenye uzito mkubwa inayowaathiri watu duniani kote. Hata hivyo, kwa kawaida hii hutokea wakati mtu yuko kwenye maumivu makubwa ya kihemko na anahisi kukosa tumaini na msaada. Watu wanaojiua wanaweza kuhisi kuwa hakuna thamani tena ya kuishi na wanaona kujiua kama njia pekee ya kutatua matatizo. 

Vihatarishi 

• Historia ya Mshtuko na Unyanyasaji  

Matukio ya maisha yenye mshtuko kama unyanyasaji wa kimwili, kisaikolojia, au kingono, vurugu za nyumbani, au kupoteza mpendwa wa karibu yanaweza kuongeza sana mawazo na tabia za kujiua. Mshtuko mara nyingi huongeza unyogovu na hali ya kukosa matumaini, ambayo huleta maumivu makali ya kihemko na kufanya iwe vigumu zaidi kushinda changamoto za maisha. 

• Uonevu na Kutengwa Kijamii  

Kujiua kunahusishwa na upweke, ukosefu wa msaada wa kijamii, au kutengwa na marafiki na familia. Kutengwa na uonevu kunaweza kumnyima mtu uhusiano, msaada, na hali ya kuwa sehemu ya jamii, ambazo ni baadhi ya mambo muhimu kwa kudumisha afya bora ya akili. 

• Hali za Afya ya Akili  

Kujiua kunahusishwa sana na magonjwa kama vile unyogovu mkubwa, ugonjwa wa kubadilika kwa hisia (bipolar), magonjwa ya wasiwasi, schizophrenia, na ugonjwa wa utu wa mpaka (borderline personality disorder), pamoja na unyanyapaa unaohusishwa na magonjwa ya akili. Magonjwa haya pamoja na ubaguzi mara nyingi husababisha mateso makali ya kihemko au kukata tamaa, hisia za kutokuwa na thamani, au kupoteza matumaini ya baadaye. 

• Matumizi Mabaya ya Dawa za Kulevya  

Matumizi mabaya ya pombe na dawa zingine huongeza dalili za magonjwa ya afya ya akili, kuongeza msukumo, na kusababisha maamuzi mabaya. Matumizi mabaya ya dawa pia yanahusishwa na hatari kubwa ya mawazo na tabia za kujiua kwa sababu matumizi mabaya ya dawa huharibu mahusiano, kuathiri ajira, utulivu wa kifedha, na yanaweza kumfanya mtu kuhisi kukosa tumaini. 

• Magonjwa Sugu  

Kujiua kunaweza kusababishwa na hisia za unyogovu na kukata tamaa zinazohusiana na utambuzi wa ugonjwa unaodhoofisha au maumivu ya kudumu. Kwa wale ambao ubora wa maisha yao umepunguzwa na kupambana kila wakati na hali za kiafya zinazodhoofisha, kujiua kunaweza kuonekana kama njia ya kuepuka mateso ya kimwili na hali ya kukosa tumaini. 

• Historia ya Familia  

Mambo ya kijenetiki na mazingira, kama vile kuonekana kwa tabia ya kujiua, yanaweza kuongeza hatari ya mtu kujiua au magonjwa kama vile unyogovu, hasa wakati kuna historia ya familia ya hali hiyo. 

• Historia ya Jaribio la Kujiua  

Watu ambao hapo awali wamejaribu kujiua wana uwezekano mkubwa wa kujaribu tena. Mawazo na tabia za awali za kujiua mara nyingi huashiria masuala ambayo hayajatatuliwa na dhiki iliyoongezeka. 

• Uwezo wa Kupata Njia za Kujiua  

Kumiliki silaha hatari, dawa, au zana nyingine zinazotumika kwa kujiua kunaongeza uwezekano wa kufanikiwa katika jaribio la kujiua. Kuondoa rasilimali au njia hizi inaweza kuwa mojawapo ya hatua za tahadhari. 

• Mabadiliko Makubwa ya Maisha  

Mawazo ya kujiua yanaweza kuendelezwa miongoni mwa watu walio katika hatari kufuatia tukio kubwa la maisha ikiwa ni pamoja na kifo cha jamaa wa karibu, kutengana na mume au mke, mwenzi wa karibu, mpenzi wa kiume au wa kike, kupoteza kazi, au kuanguka kifedha. Dalili za Onyo

Dalili za Maneno   

• Kuzungumza au kuchapisha kuhusu kutaka kufa, au kwamba kuendelea kuishi haina maana. 
• Hisia ya kukosa msaada. 
• Kutaja kuwa na maumivu makali au kuhisi kukwama. 
• Kueleza kutotaka kuwa mzigo kwa wengine. 
• Kuaga kama ni mara ya mwisho kwa mpendwa.

 Dalili za Tabia   

• Kuongezeka kwa matumizi ya dawa za kulevya au pombe. 
• Kujiondoa kwenye mambo waliyojali hapo awali kama vile burudani, marafiki, na familia. 
• Mabadiliko ya kulala na kula. 
• Tabia za kuhatarisha au kuongezeka kwa hatari. 
• Kutoa vitu vya thamani. 
• Kuonyesha mabadiliko makubwa ya hisia, kama vile utulivu wa ghafla baada ya kipindi cha unyogovu, ambayo inaweza kuashiria wameamua kujiua. 
• Kujiondoa kutoka kujitunza. 
• Kuonyesha nia ya njia za kujiua.

Uingiliaji

Kujenga na Kudumisha Mahusiano Mazuri ya Kijamii: Watie moyo kujenga na kudumisha mitandao mizuri na marafiki, jamaa, na marafiki wa karibu. 

Kukuza Mazungumzo ya Wazi Kuhusu Masuala ya Afya ya Akili kwa lengo la kupunguza unyanyapaa ili watu wengi zaidi waweze kutafuta matibabu wanayohitaji. 

Kuboresha Upatikanaji wa Huduma za Afya ya Akili: Kukuza huduma za afya ya akili zinazopatikana kwa urahisi na bei nafuu na kuwahimiza wale walio katika dhiki kutafuta msaada wa kitaalamu mapema iwezekanavyo. 

Uingiliaji wa Dharura   

• Kuelimisha Kuhusu Dalili za Onyo: Kuelimisha familia, marafiki, shule, na jamii kwa ujumla kuhusu dalili za onyo za kujiua na majibu sahihi kuhusiana na dalili hizo. 
• Kupunguza Upatikanaji wa Njia za Kujidhuru: Hasa kwa wale walio katika hatari, kupunguza upatikanaji wa silaha, dawa, na njia nyingine za kujidhuru.

Jinsi ya Kujibu Unapokutana na Mtu Mwenye Uwezekano wa Kujiua

Ongea na Mtu Huyo: Lazima uzungumze naye ana kwa ana na uonyeshe kujali kuhusu jinsi wanavyojisikia. Kinyume na dhana potofu, kuzungumza kuhusu kujiua hakuongezi hatari. Kinyume chake, husaidia kwa kuwapa sauti ya kueleza hisia zao. 

Sikiliza: Toa sikio la huruma na onyesha uelewa. Wape fursa ya kumwaga mateso yao na kueleza maumivu yao bila jaribio la kutatua tatizo au kudharau hisia zao. 

Himiza Msaada wa Kitaalamu: Himiza kutafuta msaada wa kitaalamu kutoka kwa mtaalamu wa akili kama vile mtaalamu wa tiba au mshauri ambaye anaweza kuwapa msaada na ushauri sahihi. Unaweza kujitolea kuwaandamana au hata kusaidia kupanga miadi.

Kaa Nao: Ikiwa wako katika hatari ya moja kwa moja, usiwaache peke yao. Endelea kukaa nao na uondoe chochote wanachoweza kutumia.

Piga Huduma ya Dharura: Wapeleke hospitali ya karibu au piga huduma za dharura ikiwa unaamini wanaweza kuwa na hatari ya kujiua wakati wowote. 

Fuatilia: Hakikisha unawapa taarifa za mara kwa mara. Waonyeshe kuwa unawajali na kuwapa msaada. Msaada wa kudumu unaweza kuwa na athari kubwa. 

Kuelewa kujiua, vihatarishi vyake, na dalili za onyo kunaweza kusaidia kuendeleza suala la afya ya akili na kuzuia majanga. Tunaweza kuhimiza mazungumzo ya wazi, kuunga mkono wale walio katika dhiki, na kuchukua hatua za haraka inapohitajika kuwasaidia kupata matumaini katika njia zao za kupona. Kwa kukuza mazungumzo ya wazi juu ya afya ya akili, hivyo kupunguza unyanyapaa, tutaifanya jamii kuwa yenye msaada zaidi kwa wale wanaohitaji msaada wetu.