Uraibu unaweza kumwathiri yeyote ndani ya familia au rafiki wa karibu wakati wowote, bila kujali asili zao au tofauti nyingine. Kutambua ishara za mapema ni muhimu katika safari yao ya kuelekea kupona. Makala hii itakusaidia kuelewa jinsi ya kutambua mtu aliye na uraibu na itakupendekezea njia kadhaa za kumpa msaada bora zaidi.
Kutambua Mtu Aliye na Uraibu
Kupoteza hamasa katika shughuli: Mtu aliyekuwa na shauku kubwa katika kazi zake, burudani, au hata mikutano ya kijamii anaweza kuwa mzembe.
Tabia za siri: Mtu anaweza kuanza kusema uongo kuhusu alikokuwa au kuhusu shughuli zake.
Mabadiliko ya ratiba: Angalia mabadiliko katika tabia za kulala, uzalishaji kazini, au usafi wa kibinafsi.
Tabia hatarishi: Kushiriki katika hali hatari kama kuendesha gari akiwa mlevi ni mfano wa tabia hatarishi.
Mabadiliko ya mwonekano: Kupungua au kuongezeka kwa uzito, kutokuwa msafi, au kuwa na harufi isiyo ya kawaida ya mwili inaweza kuwa ishara ya matumizi ya dawa za kulevya.
Masuala ya afya: Uraibu hupunguza kinga ya mwili, hali inayoweza kusababisha uchovu, maambukizi ya mara kwa mara, au kudhoofika kwa afya kwa ujumla.
Dalili za kuacha kutumia dawa: Kukosekana kwa dawa au pombe kunaweza kusababisha hasira, jasho, kichefuchefu, au kutetemeka, ambavyo vinaonyesha utegemezi.
Mabadiliko ya hisia: Mtu anaweza kuwa na hasira, wasiwasi, au furaha kupita kiasi. Mabadiliko ya ghafla ya hisia, huzuni, au mabadiliko ya hali ya akili yanaweza kuonyesha matatizo ya kina.
Huzuni na wasiwasi: Matumizi ya muda mrefu ya dawa za kulevya mara nyingi husababisha matatizo makubwa ya kisaikolojia.
Kujitenga: Mtu anaweza kujiepusha na familia, marafiki, na mikusanyiko ya kijamii.
Kupoteza hamasa: Ikiwa mtu anapoteza furaha kwa mambo aliyokuwa akifurahia awali, kama vile burudani au shughuli za kijamii, kuna tatizo.
Kujihami: Mtu aliye na uraibu anaweza kuwa na tabia ya kujihami au kuwa na siri nyingi anapoulizwa kuhusu tabia yake.
Jinsi ya Kusaidia Mtu Aliye na Uraibu
Jifunze Kuhusu Uraibu: Kabla ya kujaribu kumsaidia mtu yeyote, ni muhimu kuelewa uraibu na uhusiano wake na afya ya akili na tabia. Kadiri unavyoelewa zaidi kuhusu uraibu, ndivyo utakavyoweza kumsaidia vyema.
Chagua Wakati Mwafaka: Epuka kumkabili mtu wakati yuko juu ya dawa au akiwa na hasira. Subiri hadi awe ametulia au yuko sawa.
Epuka Kumpa Hukumu: Mfanye mtu ajue kuwa unamwelewa, unamuhurumia, na sio kosa lake. Usimlaumu au kumfanya ahisi aibu kwa matatizo yake.
Sikiliza kwa Makini: Mruhusu azungumze kwa uhuru bila kujizuia kueleza mawazo na hisia zake. Ukiwa rafiki na msikilizaji mzuri, hakikisha unamsikiliza kwa umakini. Tumia maneno ya kuonyesha kujali kama, "Nimegundua umebadilika hivi karibuni."
Himiza Msaada wa Kitaalamu: Pendekeza ushauri nasaha kama njia ya kumsaidia kupokea msaada kutoka kwa mtaalamu wa uraibu au mshauri. Ikiwa yuko tayari, toa msaada wa kuhudhuria mikutano pamoja naye au kumsaidia kutafuta rasilimali.
Programu za Ukarabati: Pendekeza utafiti kuhusu vituo vya tiba vya kulazwa au vya nje. Vituo hivi hutoa huduma za kuondoa sumu mwilini na kurekebisha uraibu katika mazingira yaliyodhibitiwa.
Sherehekea Ushindi Mdogo: Hata ikiwa ni ndogo, weka alama kwenye kila hatua ya kurekebisha hali ya uraibu. Hatua hizi zinaweza kuwa kama kwenda kutafuta tiba, kuzungumza kuhusu tatizo lake, au kuepuka dawa kwa siku moja.
Matibabu ya Kitaalamu: Inaweza kuwa muhimu kwa aina fulani za uraibu kupata matibabu kama tiba ya dawa au programu za kuondoa sumu mwilini.
Vikundi vya Usaidizi: Pendekeza vikundi vya usaidizi vya kijamii au mtandaoni vinavyowahusisha watu wanaokumbana na hali kama hizo.
Mpango wa Usalama: Ikiwa wanakuwa tishio kwao wenyewe au kwa wengine, tengeneza mpango wa usalama unaojumuisha mawasiliano ya dharura na mbinu za kukabiliana na hali hiyo.
Toa Msaada wa Kivitendo: Wakati mwingine ni suala la kutoa msaada kwa kumsaidia mtu huyo kwa kumwondolea majukumu mazito kama kufanya manunuzi au kutunza watoto.
Endelea Kupatikana: Mfanye ajue kuwa upo pale kwa ajili yake, kuzungumza naye au kumfariji pale hali inakuwa ngumu.
Tambua Mipaka Yako: Unapaswa kukubali kuwa huwezi "kumrekebisha" mraibu. Unapaswa kujali ustawi wako wa kiakili na kumhamasisha kutafuta msaada wa kitaalamu.
Msaada wa Hisia: Kumsaidia kihisia kunaweza kuongeza ari yake ya kupona. Aina yoyote ya msaada wa kihisia inaongeza uwezekano wa kufanikiwa katika kupona.
Kuwa na Subira: Mchakato wa kupona kutoka kwa uraibu unachukua muda na unaweza kuwa na vipindi vya kushuka na kupanda. Kwa hivyo, unahitaji kuwa mvumilivu na mwenye msaada.
Usiwezeshe Uraibu: Ndio, msaidie, lakini kwa hali yoyote usiwezeshe uraibu wake. Kutoa pesa au kuficha tabia zao ni baadhi ya mifano ya kuwezesha.
Uraibu ni uzoefu wa upweke kwa mraibu na familia zao. Kumbuka huwezi kumlazimisha mtu kupata msaada. Kitu muhimu unachoweza kufanya ni kumfahamisha kuwa uko tayari kumsaidia na kumpa msaada. Ikiwa wewe au mtu unayemjua ana tatizo la uraibu, tafuta msaada na rasilimali kutoka kwa wataalamu wa matibabu au vikundi vya usaidizi.